Tarihi Derinlik: Mapavri' den Çataldere'ye
Çataldere ’nin geçmişi, Osmanlı arşivlerine kadar uzanıyor. Köyün eski adı olan Hahonc, 1916 yılında Harbiye Nazırı Enver Paşa’nın emriyle Türkçeleştirme politikası kapsamında Çataldere adını almıştır. Aynı dönemde, bölgede bulunan Mesahor, Kaptanpaşa ve Hohoneç gibi köylerin isimleri de değiştirildi. Bu değişiklik, sadece bir isim dönüşümünden ibaret olmayıp, dönemin siyasi ve kültürel politikalarının bir yansıması olarak değerlendirilmektedir.
Doğa ile İç İçe Bir Coğrafya
Çataldere, Rize il merkezine 50 km, Çayeli ilçe merkezine ise 32 km uzaklıktadır. Doğu Karadeniz’in dağlık yapısı içerisinde yer alan köy, Karadeniz ikliminin etkisi altındadır. Bu da yıl boyunca bol yağış ve yüksek nem anlamına gelir. Zengin bitki örtüsü ve temiz havası ile dikkat çeken köy, doğal güzellikleriyle ziyaretçilerine huzur sunar.
Tarım ve Hayvancılık Ekonomisi
Köy ekonomisinin temeli tarım ve hayvancılığa dayanır. Ancak bölgenin dağlık yapısı nedeniyle hayvancılık genellikle küçük çaplı aile işletmeciliği şeklindedir. Büyük ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği daha çok ailenin kendi ihtiyaçlarını karşılamaya yöneliktir.
Çataldere’de arıcılık da önemli bir ekonomik faaliyettir. Rize’nin doğal florası sayesinde yılda iki farklı bal mevsimi yaşanır: ilki Mayıs-Haziran aylarında, ikincisi ise Temmuz-Ağustos dönemindedir. Bu balın büyük bir kısmı köy halkının mutfağında tüketilirken, bir kısmı da satarak aile ekonomisine katkı sağlanır. Arılar genellikle köy çevresindeki yaylalara veya Erzurum bölgesine götürülerek gezici arıcılık yapılır.
Nüfus ve Göç Eğilimleri
1997 yılında 290 olan köy nüfusu, 2000 yılında 336’ya yükselmiştir. Bu artışa rağmen köyde nüfusun genç kısmının büyük şehirlerde iş veya eğitim amacıyla göç ettiği görülmektedir. Nüfusun büyük bir bölümünü yaşlılar ve kırsal yaşamı sürdüren aileler oluşturmaktadır.
Muhtarlık Geleneği ve Yerel Yönetim
Çataldere, köy tüzel kişiliğine sahip olup, köy muhtarlığı seçimleriyle yönetilmektedir. Geçmiş yıllarda muhtarlık görevini yürüten isimler arasında Mustafa Karakaş ve Yusuf Karakaş gibi tanınan isimler yer alırken, rahmetli Ahmet Akyıldız da köy tarihinde saygıyla anılan isimlerden biridir. Bu muhtarlık geleneği, köyde yerel yönetimin halkla bütünleşerek yürütülmesini sağlamaktadır.
Altyapı ve Eğitim Durumu
Köyde geçmişte kullanılan bir ilköğretim okulu bulunmakla birlikte, şu anda taşımalı eğitim sistemi kullanılmaktadır. İçme suyu şebekesi bulunan köyde, henüz kanalizasyon sistemi bulunmamaktadır. PTT şubesi veya acentesi bulunmayan Çataldere’de, sağlık ocağı ve sağlık evi de mevcut değildir. Ancak köyde asfalt yol, elektrik ve sabit telefon altyapısı vardır.
Kültürel Miras ve Geleceğe Taşınan Değerler
Çataldere’nin gelenek, görenek ve mutfak kültürü hakkında yeterli yazılı bilgi bulunmasa da, Rize’nin genel Karadeniz kültürünün izlerini taşıdığı tahmin edilmektedir. Geleneksel yayla göçleri, imece usulüyle yapılan işler ve yöresel mutfak bu kültürün başlıca unsurlarındandır.
Sonuç: Sessiz ve Sakin Bir Anadolu Köyü
Doğayla baş başa kalmak isteyenler için Çataldere, Karadeniz’in saklı kalmış güzelliklerinden biridir. Tarihiyle, doğasıyla ve mütevazı yaşam tarzıyla dikkat çeken bu köy, hem geçmişin izlerini taşımakta hem de doğal yaşamın sürdürülebilirliğini gözler önüne sermektedir. Rize’nin Çayeli ilçesine bağlı bu küçük köy, sessizliğiyle ve samimiyetiyle tanınmaya değer bir Anadolu köşesidir.
İlyas GÜR
Editör
