Muğla’nın Fethiye ilçesine bağlı Yeşilüzümlü Mahallesi’nde Eti Elektrometalurji A.Ş. tarafından yapılması planlanan Krom Konsantre Tesisi projesine verilen “Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) gerekli değildir” kararına karşı başlatılan davada mahkeme heyeti maden mühendisliği bilirkişisinden ikinci defa rapor talep etti.
Mahkemenin 7 Mart 2024 tarihli kararında, maden mühendisliği disiplini açısından ek bilirkişi raporunun gereğinin yerine getirilmediği, maden mühendisi bilirkişisinin yeterli inceleme ve değerlendirmeyi yapmadığı belirtildi.
Kararın gerekçesine ilişkin ise mahkeme birinci bilirkişi raporuna referans verdi. Bu raporda maden mühendisliği ve çevre mühendisliği bilirkişileri ÇED gerekli değildir kararının uygun olduğu yönünde görüş bildirmişti.
Jeoloji mühendisliği, ziraat mühendisliği ve orman mühendisliği bilirkişileri ise projenin çevreye olumsuz etkisinin olacağını, proje tanıtım dosyasının birçok eksiklik içerdiğini ve yetersiz hazırlandığını belirtmişti. Ayrıca, projenin orman yapısı ile yüzey ve yeraltı sularına olumsuz etkilerinden dolayı olumsuz olarak görüş bildirmişti.
“YETERLİ ARAŞTIRMA YAPILMAMIŞ”
İlk bilirkişi raporunun ardından, mahkeme bu defa yalnızca maden mühendisliği ve orman mühendisliği bilirkişilerinden ek rapor istemişti. Ek raporun ardından ise jeoloji mühendisliği tarafından maden sahasının jeolojik ve hidrolojik açıdan yapısına yönelik olarak yeterli bilgi bulunmadığı ve yeterli araştırmanın yapılmaması nedeniyle birçok konunun bilinmediği belirtildi.
Ayrıca maden mühendisliği disiplini açısından oluşturulabilecek çevresel etkilerin de yeterli düzeyde anlatılmadığı, dava konusu alan ve çevresinde bulunan kireç taşlarının geçirimli ve karstik özellikli olduğu, madencilik faaliyetlerinin yer altı sularını olumsuz etkileme potansiyeli bulunduğu söylendi.
“ATIK SU FETHİYE İLÇE MERKEZİNE ULAŞARAK BÖLGENİN YER ALTI SUYU HAVZASINI KİRLETEBİLİR”
Ziraat mühendisliğinin de maden mühendisliği disiplini açısından yetersiz bilgiye vurgu yaptı. Bölgenin jeolojik ve hidrolojik yapısına dair yetersiz bilginin proje süresince hatalı yorumlara neden olacağı dile getirildi.
Bu durumun ise atık suyun yer altı suyuna karışmasına, dere yatağı vasıtası ile Fethiye ilçe merkezine ulaşarak bölgenin yer altı suyu havzasını kirleteceği ihtimalinin bulunduğu belirtildi.
“SOMUT VERİLERE DAYALI AÇIKLAMA YAPILMALI”
Bu nedenle, söz konusu madencilik faaliyetinin eksik sorulara yanıt verecek şekilde, somut nitelikli tespitlere ve somut verilere dayalı açıklama yapılarak mahkemeye sunulmasına karar verildi.
Somut verilere dayalı açıklama yapılması istenen başlıklar ise şu şeklide sıralandı:
Söz konusu madencilik faaliyeti sebebiyle atık suların yeraltı suyuna karışmasına yol açılıp açılmayacağı,Atık suların alıcı ortama herhangi bir geçişi ve zararı olup olmayacağı,Maden pasa depolama aşamasında alıcı ortama geçişi ve çevreye zararı olup olmayacağı,Alıcı ortama ve yer altı sularının olumsuz etkilenmesine yol açılıp açılmayacağı,Bu konuda mevcut ise Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü’nün görüşünün de dikkate alınmasının, proje tanıtım dosyası kapsamında proses atıklarının depolanması için yapılan planlamanın, alınacak önlemler ve uyulması taahhüt edilen beyanlara uyulmasının, geçerli tüm yönetmeliklere uygun hareket edilmesinin, bilirkişi raporunda Jeoloji/Hidroloji Mühendisliği ile Ziraat Mühendisliğince belirtilen zararların önlenmesinde yeterli olup olmayacağı.
NE OLMUŞTU?
Eti Elektrometalurji A.Ş tarafından yapılmak istenen proje için 4 Mart 2022 tarafından ÇED süreci başlatılmıştı. Bu kapsamda hazırlanan proje tanıtım dosyasını Muğla Valiliği uygun bularak projeye 3 Ağustos 2022 tarihinde ÇED gerekli değildir kararı vermişti.
Fethiye Ekolojik Yaşam Derneği ve Yeşilüzümlü’de yaşayan yurttaşlar, eksik olarak hazırlandığını savundukları proje tanıtım dosyası üzerinden verilen ÇED gerekli değildir kararına karşı Muğla Valiliği’ne dava açmış, dava kapsamında 20 Ekim 2022’de bölgede bilirkişi keşfi yapılması karar verilmişti.
13 Haziran 2023 tarihinde bilirkişi incelemesi yapılmış, bilirkişilerin raporu ise 12 Eylül 2023 tarihinde mahkemeye sunulmuştu. Raporun ardından 15 Ocak 2024 tarihinde davanın duruşması Muğla 2. İdare Mahkemesi’nde görülmüştü.
İlk bilirkişi raporunun mahkemeye sunulmasının ardından mahkeme, 18 Ocak 2024 tarihli kararında projenin maden mühendisliği ve çevre mühendisliği açısından yeniden değerlendirmesini ve ek rapor hazırlanmasını istemişti.
Bu raporda, maden mühendisliği bilirkişisi bölgede krom tesisine karşı olumlu görüş verirken orman mühendisliği bilirkişisi ise olumsuz görüş vermişti. Raporu inceleyen mahkeme, 7 Mart 2024 tarihinde verdiği kararda maden mühendisi bilirkişisinin raporunu yetersiz bularak yeniden rapor düzenlemesini istemişti.
PROJE TANITIM DOSYASI NE SÖYLÜYOR?
Proje Tanıtım Dosyası’nda Maden İşleri Genel Müdürlüğü tarafından 15 Mayıs 2017 tarihinde verilen işletme ruhsatının süresinin 15 Mayıs 2047, yani 30 yıl olduğu belirtildi. Ruhsat sahası içindeki ÇED alnının büyüklüğü ise 9,85 hektar.
FETHİYE’NİN SEKİZDE BİRİ BÜYÜKLÜĞÜNDEKİ ALANDA MADEN İŞLETME RUHSATI 30 YILLIĞINA ŞİRKETE VERİLDİ
Fethiye’nin yüzölçümü 875 kilometrekare, yani 87 bin 500 hektar. Şirkete verilen maden ruhsatı bölgesinin büyüklüğü ise 11 bin 239 hektar. Bu büyüklük Fethiye’nin yaklaşık olarak sekizde birine denk geliyor.
ÇED ALANINDA 10 BİN AĞAÇ KESİLECEK
Proje tanıtım dosyasına göre, ÇED sahasının tamamı devletin hüküm ve tasarrufu altında olan ve orman sayılan alanlardan oluşuyor. Bölgede ise kızılçam ormanları hakim.
Proje anıtım dosyasında projenin hayata geçirilebilmesi için yaklaşık olarak 10 bin ağacın kesileceği belirtildi.
Admin
